ETH PAÍS QUE VOLEM
Parlar dera ordenacion territoriau ei parlar fonamentaument de coma volem víuer en futur mès immediat. Ei parlar dera planificacion coma estrument tà melhorar era nòsta qualitat de vida. Ei a díder, era qualitat deth paisatge, deth transpòrt, der accès as servicis publics… tota ua sòrta d’elements que sense planificacion acaben, tot soent, en èster victimes de règles establides pes mercats e que non responen ar interès generau des ciutadans.
En Aran, coma ja s’a nomentat en d’auti articles, era manca de planificacion, a estat flagranta, e aué començam a pagar es conseqüéncies. Es normes deth 1982 resoleren problèmes de caractèr urbanistic, mès eth sòn caractèr de provisionalitat non les permetec abordar un dusau estadi dera planificacion, coma es servicis publics o es efèctes economics der urbanisme intensiu. Ei sabut qu’en lòcs a on eth torisme a tanta trascendéncia eth resultat d’ua mala gestion urbanistica ei tot soent era pèrda de competitivitat e eth maubaratarament de recorsi toristics de prumèr orde coma ei eth paisatge.
En Aran aguesti factors son fòrça evidents. Era desfiguracion des entors des pòbles de montanha, desdiboishadi damb er urbanisme des cases adosades, que trinquen era ordenacion tradicionau ath torn des campanaus, o era desparicion visuau de glèises honudes jos es edificis d’apartaments, son efèctes irreparables d’aguest modèu. Mès tanben en aspècte economic patiram es conseqüencies. Ruda ei eth frut dera nulla planificacion economica. Pensar en ua temporada coma era d’enguan damb es otèls de Ruda en foncionament, ei reconéisher tar ensem deth sector balanci encara fòrça mès negatius.
Donc cau caminar cap a modèus urbanistics pensadi en respectar, non sonque concèptes estètics, que tanben, se non modèus qu’instrumenten mecanismes tà arténher objectius en encastre dera sostenibilitat ambientau, economica, sociau… Ei a díder, qu’avaloren en encastre deth torisme, per citar-ne un de propèr, es creishements d’ofèrta e demana, tà evitar un collapse en sistèma que perjudique as petits establiments. O qu’esvite eth creishement de pòbles desabitadi e sense cap tipe de servicis. Que resèrve soler tà garantir equipaments sociaus de prumèr besonh. Que contribusisque a dotar es pòbles d’aguesti servicis, coma son bibliotèques o centres de dia tara gent grana.
E entà acabar, cau qu’es ciutadans participen ena definicion des objectius urbanistics. Er urbanisme a d’èster eth resultat de procèssi democratics enes quaus, non sonque es actors economics o politics an d’auer era paraula en tot deféner tot soent sonque resultats economics. Cau qu’es ciutadans poguen definir en quin entorn vòlen víuer, o coma vòlen que sigue eth sòn pòble e eth pòble que vòlen deishar as sòns hilhs.
PAN ENTÀ AUÉ, HAME ENTÀ DEMAN
Èm deuant d’un problèma plan important, dilhèu eth mès important que i a actuauments ena Val d’Aran a nivèu globau. E atau ac auem de veir, non podem virar eth cap e tirar endeuant, seguir damb era politica deth “Pan ta d’aué, hame entà deman”.
E çò de mès greu e preocupant, ei que eth tòrt de tot açò non ei des especoladors particulars, senon des intitucions qu’ac permeten, que vòlen presentar coma melhor resultat eth mantenement (que non melhora des resultats economics), encara qu’entà d’aquerò s’age d’espatlar eth principau patrimòni dera Val d’Aran, eth sòn paisatge.
È dejà fòrça temps qu’en nòste país an perdut valor es coalificacions deth terren, pr’amor qu’auem eth podèr, “e era virtud”, de que cada còp que s’acabe eth soler urban, podem trèir un nau plan urbanistic, “e tot solucionat”, e tà qu’açò non s’arture, se cau, renociar a ampliar er hilat Natura 2000 ena Val o eth Parc Nacionau d’Aigüestortes, entà que non limiten era destroccion deth territòri. Era renoncia a d’açò serie interessanta, tostemp e quan, nosati, es aranesi, siguessem capables de hèr quaquarren de melhor, causa qu’ara per ara, damb era mentalitat des qu’ac aurien de decidir, non ei pensable.
Per un aute costat, ara ora d’avalorar es ingrèssi que genèren tàs ajuntaments era bastida de naues dusaues residéncies, pr’amor qu’arrés se desbrembe que çò que se bastís son dusaues residencies, semble que non se ten en compde eth còst de mantenement dera urbanizacion e servicis qu’an de besonh aguestes dusaues residéncies, que son era màjer part der an uedes e per tant “descuedades”, en tot generar atau ua grana quantitat de problèmes de mantenement.
Ei de besonh tanben analizar era capacitat d’alotje deth país. Non ei bon tà d’arrés lotjaments miei uedi en temporada nauta. Entà balhar solucion a d’aguest problèma, dilhèu ei dejà massa tard, pr’amor qu’ei possible que sigam dejà en estat de saturacion, mès tostemp seram a temps de sajar qu’eth problèma non creishe mès.
Ei tanben evident, qu’an demorat obsolètes es normes urbanistiques, vist eth deficit d’infraestructures dera Val entà assomir era populacion que rep enes periòdes de punta de torisme. Se produsís un creishement totaumens desendresat. Comencen a èster grèus problèmes coma eth deth parcatge, e inclos eth dera circolacion. Ei de besonh, en definitiva, potenciar era valor naturau dera Val, e non sonque eth benefici pròpri des qu’ara mos i trapam, sajar en definitiua de tornar a recuperar era sostenibilitat deth parçan.
DE CAMIN A...
Qué entenem peth nòste territòri? Se tracte sonque des 620 quilomètres quarrats qu’a era Val d’Aran, ei a díder, montanhes, prats, bòsqui, carretères, pòbles…o ei tanben aquerò que manten aquera extension: individus, e damb eri identitats e besonhs?
Eth creishement desmesurat e pòc organizat dera urbanizacion deth solèr enes darrères annades a desvelhat dejà, e per sòrt, bères consciéncies que reclamen ua naua avaloracion d’ua perspectiva de desvolopament sostenible (paraules fòrça viatges emplegades massa allègrament) entà garantir eth mantenement constant deth territòri.
Es normes urbanistiques actuaus non sonque an demorat inservibles e dehòra de tot rasoament logic, se non qu’ath delà aspèctes coma cèrti elements dera arquitectura tradicionau se trapen miaçadi. Totun ei de besonh rebrembar qu’aguestes normes neisheren coma provisionaus a prumèrs des ans 80 e que, d’alavetz ençà, cap ajuntament o govèrn a auut era iniciativa e tanpòc eth coratge de modificar-les e adaptar-les as cambis produsidi en aguesti trenta ans.
Desvolopament ei tanben, e per fòrça, futur. E dilhèu abantes d’arren, calerie relexionar sus qué ei çò demoram deth territòri e s’aguest ei capable de balha’c ath viatge que sage de subervíuer. Qué volem? A on volem arribar?
Ei de besonh encetar naues dinamiques d’interaccion damb era gent que viu e trabalhe en país, entà incentivar un dialòg dubèrt damb es administracions que pogue perfilar ua huelha de rota en tèrmes de planificacion territoriau. Ua huelha autant imprescindibla coma urgent. Iniciatives coma eth Plan Territoriau e eth Plan Director d’Urbanisme son un prumèr pas entà sajar de redreçar era situacion. Totun, jos eth mèn punt d’enguarda, son de besonh mesures d’acompanhament que possibiliten, de vertat, eth cambi de modèu. Tèmes coma eth desorbitat prètz dera viuenda, era manca de servicis socioculturaus publics, eth modèu toristic (basa dera economia aranesa actuau) encarat sonque entà uns mesi der an e a un unic tipe d’activitat…son exemples de coma era gestion d’un territòri s’estén mès enlà dera esplèita e especulacion deth solèr e deth ciment.
CRÉISHER ENTÀ CRUBAR O PAGAR ETH CREISHEMENT
Eth creishement demografic e urbanistic ei inevitable en un parçan "prospèr" coma eth nòste (era gent va a víuer aquiu a on trape trabalh, ei lei de vida). S'aguest creishement s’amie a tèrme de forma ordenada, en tot respectar er entorn e en tot balhar atencion as besonhs dera populacion, non a de supausar cap problèma.
A on i trapi un problèma ei en bastir per sistèma dusaues residéncies entath torisme de sason, en tot qu’es nombrosi otèls dera Val trabalhen a miei gas (en mielhor des casi). Cases que demoren uedes 8 mesi ar an coma minimom, "pòbles fantasma".
Tanben trapi problematica era explotacion deth torisme dera Val sonque ena sason d'iuèrn, en tot crear ua perilhosa depenença damb un torisme de futur incèrt. Per non díder que non ei bric saludable passar der estressant “overboocking” ara desaocupacion deprimenta en question de dies, o era angoisha d'auer de guanhar en quate mesi eth calaish de tot er an.
Pensi qu'ena Val i a potenciau entà garantir afloéncia de torisme pendent tot er an (romanic, gastronomia, paisatge, montanhisme, ¿Parc Nacionau?,...). En lòc de desvolopar e publicitar aguestes possibilitats se projècten naui "atractius" toristics de dubtós besonh (camp de gòlf...). En quinsevolh cas, jo gastaria es sòs en prebotjar çò que ja auem, abantes de hèr despena en naui projèctes.
Aparentament ena Val interèsse mès hèr sòs rapides, que non pas guanhar-ne de forma constanta e sense depéner dera meteorologia. Dilhèu calerie hèr veir ara gent de que peth moment se crube plan damb aguest creishement, mès s'açò non cambie lèu dilhèu qu'acabam en tot paga’c!
