aran XXI

Era abstencion ei disparièra segontes era eleccion, donc tàs municipaus e tath Conselh Generau era participacion ei de pròp deth 75%. Atau, s’aplicam eth rasonament der anterior post, eth problèma non ei ena politica aranesa ei, en tot cas, enes eleccions autonomiques a on era abstencion tostemp a estat ath torn deth 45%.

Respècte deth debat politic aranés i sò d’acòrd parciaument. Ei a díder, pensi que çò que manque en Aran ei parlar de politica en ton constructiu, ja i sò d’acord! Eth problèma ei a on? En Plen deth Conselh que s’amasse cada 2 mesi damb tèmes que son estrictament administratius? A on cau parlar de politica en Aran? Es democracies fòrtes sòlen èster païsi a on parlar des ahèrs publics non genère cap tipe de pòur, un exemple an estat es primàries deth partit socialista frances. Non sabi s’en Aran èm en situacion similaar. Personalament pensi que non i a debat politic pr’amor qu’ei segrestat per ues institucions que son inoperantess dera prespectiva democratica ençà.

Eth debat der estatut calerie hèr-le en pregonditat. Sus eth resultat deth non, se pòden hèr fòrça lectures, era realitat des numeros mèrque totun qu’es vòts deth “non” son eth resultat equivalent as vòts deth PP pro nombrosi en país, mès es vòts d’ERC . Eth vòt deth PP ei ath torn des 550 vòts en Aran mès es vòts d’ERC que sumen ath torn de 220 vòts. Es non sigueren sigueren ath torn de 660. Calerie saber donc a qué responeren es vòts negatius, s’èren contra er estatut (vòt pp) o vòt descontent damb eth resultat d’Aran?

Eth resultat finau der Estatut tanben ei logicament opinable. Se pòt díder qu’ei fòrça negatiu, mès tanben ei eth melhor jamès obtengut en democracia. Aran jamès auie estat reconeishut per cap constitucion der Estat, ne cap estaut anterior ar an 79 que, coma sabem ère anecdotica. Aguest estatut, ath delà de reconéisher es institucions e era lengua, mos dèishe era pòrta daurida a ua naua lei tà aumentar eth tet der autogovèrn considerablament. Tot e atau ei legitim díder qu’en volem mès. Tot e atau, vist çò que s’artenhec en an 79 e ara, francament non i a color.

Sus era catalanizacion d’Aran non sabi que signifique. En bona mesura eth debat forme part dera nòsta istòria . En sègle XVI es Conselhèrs deth Conselh Generau d’Aran demanauen era adscripcion a Catalonha e as sues leis, e en XVII demanauen èster adscrits ara vegueria peth mau tracte que, possiblament, rebien per part deth governador de Felip V... Podem trobar episòdis en un sentit e en un aute. Personaument pensi qu’es païsi e es nacions non an de bastir-se contra d’arrés. Nosati podem bastir un Aran qu’ age ua identitat fòrta e institucions “independents” se reaument aguestes institucions an capacitat de lideratge e genèren un debat a on es ciutadans s’i sentisquen reflectits

Entà acabar, Unitat d’Aran: Eth partit a un acòrd damb eth PSC der an 92, tot e que bona part des sòns fondadors ja èren, en an 80, militants o simpatizants dera quèrra. Díder qu’Unitat d’Aran a despareishut, calerie poder explica’c un shinhau melhor. Enquia es passades eleccions Unitat d’Aran auie dus alcaldes (Canejan e Les) e dus conselhèrs en Conselh Generau d’Aran. A compdar deth 2003 ath delà de doblar es sòns resultats en nombre de vòts e de còssos, a guanhat er ajuntament de Vielha, eth deputat provinciau, e 6 conselhèrs en Conselh Generau. Aquerò ei desparéisher? Unitat d’Aran ei un partit autonòm que celèbre un congrès cada 4 ans e trigue ath sòn Secretari Generau, ath president e ara executiva. Açò ac hèn es sòns pròp de 200 militants que decidissen quina politica e quina estratègia vòlen que seguisque eth partit. Shaute qu’es que hèn aguestes critiques non se demanen per qué UA ei er unic partit aranés que celèbre congrèssi e trigue as sòns representants.

Auer pactes damb eth PSC ei legitim pr’amor qu’ei un partit de centre quèrra e seràn es militants d’UA es que decidiràn enquia quan les vòlen contunhar auent. En tot cas, tanben cau díder que possiblament es auanci der estatut an estat pògui. Ara, çò que tanben cau saber, ei que sense era concurréncia deth socialisme catalan e deth socialisme espanhòu e era infloéncia d’UA en aguest àmbit dera politica espanhòla, er estaut auesse estat fòrça pitjor (eth PP votèc en contra de toti es punts) . Ei òbvi que se resultèc dificil auançar damb es tèmes relacionadi damb eth catalan, ei fàcil pensar çò que passèc damb er araneé, e es esfòrci que calec hèr tà convéncer qu’ Aran meritaue aguest reconeishement. Tà auer era dimenssion exacta dera situacion serie positiu sajar de trobar un aute cas similar ath nòste, en qu’un territòri tan petit age artenhut un reconeishement similar, a nivèu d’un estat, en contèxte europèu.